Vai trò của progesterone trong doạ sẩy thai

Bác sĩ Thân Trọng Thạch – Bác sĩ Dương Thị Ngọc Châu

Sẩy thai là một trong những nỗi lo lắng của tất cả các thai phụ, đặc biệt là với những người đã từng trải qua nỗi đau này trước đó. Mặc dù phần lớn những trường hợp sẩy thai có nguyên nhân do những bất thường trong vấn đề di truyền của bản thân phôi thai, chúng ta vẫn luôn nỗ lực can thiệp và dự phòng trong vấn đề doạ sẩy thai. Trong đó, việc sử dụng progesterone là phổ biến hơn hết. Vậy liệu progesterone có thể giúp ích trong những trường hợp doạ sẩy thai hay không?

VAI TRÒ CỦA PROGESTERONE TRONG 3 THÁNG ĐẦU THAI KÌ

Progesterone là một trong hai loại hormone quan trọng trong điều hoà chức năng sinh sản của người phụ nữ hay còn gọi là hormone của “sự hoài thai”. Trong chu kì kinh nguyệt bình thường, progesterone sẽ được tiết ra sau khi rụng trứng, tức nửa sau chu kì kinh khoảng từ ngày 14 – 28 bởi hoàng thể. Progesterone sẽ giúp phân tiết nội mạc tử cung, mở cửa sổ làm tổ để tạo điều kiện thuận lợi cho phôi làm tổ.

Nếu có thai sau đó, hCG (human chorionic gonadotropin) sẽ kích thích hoàng thể tiếp tục nhiệm vụ tiết progesterone cho đến khoảng tuần thứ 10. Trong một số trường hợp, khi hoàng thể bị khiếm khuyết hoặc tiêu biến sớm, dẫn đến giảm sản xuất hoặc thậm chí không tiết progesterone. Điều này sẽ dẫn đến sẩy thai sau đó.

VAI TRÒ CỦA PROGESTERONE TRONG DOẠ SẨY THAI

Doạ sẩy thai là tình trạng ra huyết âm đạo trước tuần 20 của thai kì mà cổ tử cung vẫn đóng. Điều này xảy ra trong khoảng 20% ở phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, trong những trường hợp doạ sẩy, nếu đã xác định thai vẫn ổn định (trong buồng tử cung, còn tim thai), hơn 80 – 90% thai phụ sẽ tự ổn định và thai kì sẽ tiếp tục.

Trong doạ sẩy thai, việc bổ sung thêm progesterone nhằm:

• Tăng cường, hỗ trợ cho quá trình làm tổ
• Ngăn các phản ứng viêm hoặc hoạt động của các tế bào NK (natural killer cell) tác động lên phôi
• Ngăn phóng thích acid arachidonic, giúp ngừa co thắt tử cung và ngừa cổ tử cung giãn nở

DÙNG PROGESTERONE TRONG 3 THÁNG ĐẦU CÓ GÂY DỊ TẬT THAI KHÔNG?

Bản thân progesterone đã được báo cáo là an toàn, không làm tăng tần suất dị tật bẩm sinh. Từ năm 1999, Cục Quản lí Thực phẩm và Dược phẩm của Mĩ (Food and Drug Administration – FDA) đã phân loại progesterone dạng vi hạt, là thuốc loại B. Có vẻ như việc điều trị bằng progesterone không làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh.

NHỮNG LOẠI PROGESTERONE NÀO ĐƯỢC BỔ SUNG TRONG 3 THÁNG ĐẦU THAI KÌ

Cho đến hiện nay, đường dùng hiệu quả nhất cho việc bổ sung progesterone trong doạ sẩy thai cũng còn chưa rõ. Các đường dùng để bổ sung progesterone phổ biến bao gồm: đường uống, tiêm bắp, đặt âm đạo và đặt hậu môn.

1. Progesterone tiêm bắp

Chế phẩm progesterone tiêm bắp là dạng 17-hydroxyl progesterone caproate (17OHPC). Một số nghiên cứu cho thấy việc dùng progesterone tiêm bắp sẽ tạo được nồng độ progesterone trong máu gần giống với sinh lí. Ngoài ra, loại progesterone này có thể dùng mỗi tuần một lần với hàm lượng là 250 mg 17OHPC cho mỗi lần tiêm. Tuy nhiên, progesterone tiêm bắp có thể gây một số khó chịu cho thai phụ trong quá trình sử dụng như:

• Khó chịu, đau, áp xe vô trùng tại vị trí tiêm
• Đây được xem là một đường toàn thân, nên sẽ có những tác dụng phụ trên cơ thể như chóng mặt, mệt mỏi, đau đầu, đầy bụng, đau bụng, táo bón, tiêu chảy, buồn nôn, nôn, buồn ngủ, triệu chứng như cảm cúm
• Ngoài ra, người ta nhận thấy loại thuốc progesterone đường tiêm bắp có nguy cơ gia tăng nguy cơ đái tháo đường thai kì

2. Progesterone đường uống

Loại progesterone đường uống được sử dụng trong thai kì là loại progesterone tự nhiên vi hạt hoặc dydrogesterone – loại progestin tổng hợp nhưng có hoạt tính giống với progesterone tự nhiên. Tuy nhiên, đường uống lại ít được sử dụng do thức ăn làm giảm mức độ hấp thu của thuốc, bị chuyển hoá một phần qua gan và gây những tác dụng phụ toàn thân (đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, buồn ngủ, mệt mỏi, đầy bụng) cho thai phụ. Ngược lại, khi sử dụng đường uống có thể sử dụng trong trường hợp thai phụ bị ra huyết hoặc ra dịch âm đạo nhiều.

3. Progesterone đặt âm đạo

Dạng progesterone đặt âm đạo là dạng progesterone tự nhiên vi hạt. Đây là đường dùng được sử dụng phổ biến hơn hết do những tác động trực tiếp ban đầu lên mô cơ tử cung – đích đến mà chúng ta muốn can thiệp. Việc dùng đường âm đạo không những có thể phát huy tối đa tác dụng mà ta mong muốn, mà còn hạn chế những tác dụng phụ toàn thân của những đường dùng toàn thân khác.

Có 2 dạng chế phẩm đặt âm đạo: dạng gel 8% (90 mg) hoặc dạng viên đặt âm đạo (100mg, 200mg hoặc 400mg). Khi sử dụng progesterone đặt âm đạo, thai phụ cần sử dụng mỗi ngày.

4. Progesterone đặt hậu môn

Progesterone vi hạt đặt hậu môn cũng là một đường dùng phổ biến. Khi đặt hậu môn sẽ làm giảm những tác dụng phụ toàn thân và có thể sử dụng trong khi thai phụ bị ra huyết âm đạo. Tương tự, viên đặt hậu môn cũng có các hàm lượng và liệu trình sử dụng giống với đường đặt âm đạo.

MỘT SỐ KHUYẾN CÁO VỀ BỔ SUNG PROGESTERONE TRONG DOẠ SẨY THAI

Với những bằng chứng hiện tại, hiệu quả của progesterone trong doạ sẩy thai vẫn còn chưa thoả đáng. Tuy nhiên, đây vẫn là những can thiệp dự phòng đầu tay cho những trường hợp doạ sẩy. Theo Viện Sức khỏe và Chăm sóc Quốc gia (National Institute for Health and Care Excellence – NICE) năm 2021 khuyến cáo bổ sung progesterone vi hạt đặt âm đạo 400mg trong 2 lần mỗi ngày cho đến 16 tuần thai kì cho những thai phụ doạ sẩy thai đã có siêu âm thai trong tử cung và có tiền căn sẩy thai trước đó.

NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ BỔ SUNG PROGESTERONE VÀ DOẠ SẨY THAI

Hoàng thể là nơi tiết progesterone trong 10 tuần đầu tiên của thai kì. Sự bất thường của hoàng thể hay suy hoàng thể sớm có thể làm giảm tiết progesterone và dẫn đến sẩy thai. Tuy nhiên, hiện tại không có bất cứ xét nghiệm nào có thể chỉ điểm rõ trường hợp nào suy hoàng thể sớm để có thể chọn lọc bổ sung progesterone.

Hơn nữa, phần lớn nguyên nhân sẩy thai trong tam cá nguyệt 1 là do những bất thường (di truyền, hình thái) của phôi thai. Do đó, sẩy thai như là một tiến trình của tự nhiên để ngăn chặn sự phát triển của một phôi thai bất thường. Bên cạnh đó, progesterone chỉ là một cách giúp bổ sung về phương diện nội tiết, không có tác dụng sửa chữa những bất thường về di truyền hay hình thái này. Vì vậy, sau khi sử dụng progesterone, thai phụ vẫn có khả năng sẩy thai sau đó.

Doạ sẩy thai là một tình trạng phổ biến trong thai kì, đặc biệt trong 3 tháng đầu. Việc bổ sung progesterone là những dự phòng sẩy thai đầu tiên cho thai phụ. Sử dụng progesterone như thế nào cũng tuỳ thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Vì vậy, khi có những triệu chứng của doạ sẩy thai, thai phụ cần đến ngay phòng khám hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám, tư vấn và dự phòng kịp thời nhé!