BS. Thân Trọng Thạch – BS. Tô Lê Minh Hằng
Lạc nội mạc tử cung (Endometriosis) là tình trạng khá thường gặp ở phụ nữ, nó có thể gây những triệu chứng như đau bụng khi hành kinh hoặc đau khi giao hợp và nghiêm trọng hơn là vô sinh. Hãy cùng tìm hiểu về căn bệnh dù lành tính nhưng vẫn có những hậu quả nghiêm trọng này nhé.
Hình: Các vị trí của lạc nội mạc tử cung
Nguồn: Endometriosis — The Pelvic Studio | Hobart Physiotherapy
Lạc nội mạc tử cung là gì?
Lạc nội mạc tử cung là tình trạng lớp Nội mạc của tử cung đi lạc chỗ, không nằm ở vị trí vốn có của nó. Nội mạc tử cung là lớp nằm lót trong lòng tử cung, có cấu trúc mô học là các biểu mô tuyến, chịu ảnh hưởng bởi hai hoocmon sinh dục nữ Estrogen, Progesteron và có tính chu kỳ.
Phần nội mạc lạc chỗ cũng chứa các thụ thể của hai hoocmon này do đó nó cũng bị biến đổi và xuất huyết như trong chu kỳ kinh nguyệt. Tùy nơi mà nội mạc tử cung lạc chỗ sẽ có những triệu chứng và ảnh hưởng khác nhau. Những nơi thường gặp như:
- Trong cơ tử cung (Adenomyosis)
- Buồng trứng
- Vòi trứng
- Phúc mạc
- Bàng quang, niệu quản
- Đại tràng, trực tràng
Hình: Các giai đoạn của lạc nội mạc tử cung
Nguồn: What Is Endometriosis? Causes, Symptoms, Treatment And More – GoodRx
Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của Lạc nội mạc tử cung là gì?
Lạc nội mạc tử cung và cơ chế bệnh sinh chính xác của nó vẫn chưa được hiểu rõ ràng. Nhưng có ba giả thuyết được đưa ra như sau:
- Theo giả thuyết Sampson: sự trào ngược kinh nguyệt có chứa các tế bào nội mạc tử cung, từ đó lan tràn nội mạc tử cung vào ống dẫn trứng, buồng trứng và tận phúc mạc hay vùng chậu.
- Theo giả thuyết Halban: có sự lan truyền nội mạc tử cung theo mạch máu và hệ bạch huyết, điều này có thể giải thích tại sao đôi khi có thể tìm thấy nội mạc tử cung trong hạch bạch huyết, khoang màng phổi hay thận)
- Theo giả thuyết Meyer: Có sự biến đổi của các tế bào “đa năng”, các tế bào này dị sản thành mô nội mạc tử cung. Điều này có thể giải thích tại sao bệnh lạc nội mạc tử cung có thể được phát hiện ở một số bé gái dù chưa dậy thì1
Triệu chứng thường gặp của lạc nội mạc tử cung là gì?
- Đau bụng khi hành kinh hay còn gọi là thống kinh là triệu chứng thường gặp nhất. Đau thường bắt đầu ngay từ trước hành kinh, kéo dài đến khi sạch kinh.
- Đau khi giao hợp cũng là một triệu chứng điển hình, tiến triển mạn tính (>6 tháng).
- Xuất huyết tử cung bất thường.
- Vô sinh là một hệ quả nghiêm trọng và đã được chứng minh mối liên quan mật thiết với Lạc nội mạc tử cung và 30-50% số người bị Lạc nội mạc tử cung bị vô sinh2 .Nguyên do là mô nội mạc có thể tồn tại ở buồng trứng gây giảm dự trữ buồng trứng. Hoặc tại ống dẫn trứng dẫn đến tắc ống dẫn trứng, từ đó ngăn cản quá trình tinh trùng gặp trứng. Ngoài ra ra mô nội mạc còn nằm ở cơ tử cung hay còn gọi là adenomyosis, khiến cho phôi khó làm tổ.
- Thai ngoài tử cung và Lạc nội mạc tử cung đã được chứng minh rằng có mối liên quan mật thiết, có thể được lý giải vì ống dẫn trứng bị tổn thương3
- Ngoài ra tùy vào nơi là mô nội mạc lạc chỗ có thể có triệu chứng khác nhau như: đau vùng chậu mãn tính, khối u vùng chậu, đau bụng khi đại tiện, tiểu khó, tiểu máu,..
- Tuy vậy, vẫn có nhiều trường hợp không có triệu chứng gì và chỉ được phát hiện khi đi khám phụ khoa định kỳ.
Chẩn đoán lạc nội mạc tử cung bằng cách nào?
- Thăm khám vùng chậu: Bác sỹ có thể sờ thấy một khối u ở vùng chậu, hoặc trên thân tử cung, dính và ít di động.
- Siêu âm ngả âm đạo: là phương pháp tầm soát rộng rãi và dễ dàng thực hiện.
- MRI: cho những lát cắt đa chiều về tổng quát vùng chậu, có thể phát hiện những mô nội mạc ở đại tràng, bàng quang, túi cùng..
- Nội soi ổ bụng và sinh thiết: là phương pháp chính xác nhất, bác sỹ có thể lấy mẫu mô và xác nhận đó chính là mô nội mạc tử cung tuy nhiên đây là phương pháp xâm lấn và bệnh nhân phải gây mê.
- CA125: Nồng độ CA125 có liên quan đến sự hiện diện cũng như mức độ của Lạc nội mạc tử cung, tuy nhiên nó cũng tăng trong nhiều tình trạng như U xơ tử cung, ung thư biểu mô buồng trứng, viêm vùng chậu và các nguyên nhân không liên quan đến phụ khoa như xơ gan, ung thư tụy, ung thư phổi, do đó giá trị chẩn đoán lâm sàng bị hạn chế. Tuy vậy, chỉ số này vẫn được theo dõi sau điều trị và đánh giá tái phát.
Điều trị lạc nội mạc tử cung như thế nào?
Với Lạc nội mạc tử cung không có triệu chứng thì việc điều trị là không cần thiết, bệnh nhân chỉ cần thăm khám phụ khoa định kỳ.
Lạc nội mạc tử cung chỉ được điều trị khi có triệu chứng như đau bụng khi hành kinh, giao hợp đau, đau vùng chậu,.. hay khi cản trở khả năng sinh sản của phụ nữ. Các phương pháp điều trị có thể kể đến như:
Điều trị triệu chứng là liệu pháp đầu tay:
- Thuốc giảm đau và thường là NSAID (ibuprofen, diclophenac,..)
Liệu pháp hormone:
- Thuốc tránh thai đường uống (chứa progestin và estrogen) hoặc dang đơn độc chỉ chứa Progestin giảm nhẹ các triệu chứng khi hành kinh như đau, chảy máu bất thường)
- Nhóm các thuốc chủ vận GnRH (Goserelin, Buserelin,..) có tác dụng ức chế tuyến yên giải phóng gonadotropin, giảm khả năng sản sinh estrogen từ đó ngăn chặn nội mạc tử cung phát triển. Tuy nhiên tác dụng phụ có thể gặp như loãng xương nếu điều trị kéo dài.
- Danazol: một androgen có tác dụng ức chế tuyến yên tương tự Chủ vận GnRH cũng làm giảm estrogen, giảm sự phát triển của nội mạc tử cung.
Phẫu thuật:
- Phẫu thuật bảo tồn: đốt laser hoặc đốt điện các tổn thương lạc nội mạc có thể nhìn thấy được, bảo tồn được tử cung cũng như các cơ quan khác do đó giữ được khả năng sinh sản của bệnh nhân.
- Phẫu thuật triệt để: Cắt bỏ tử cung, cắt bỏ buồng trứng, ống dẫn trứng,.. trong trường hợp không thể điều trị nội khoa bảo tồn, bệnh nhân đã đủ con, triệu chứng kéo dài dai dẳn và bệnh nhân muốn điều trị dứt điểm.
Tóm lại,
Lạc nội mạc tử cung là bệnh lý thường gặp ở phụ nữ, tuy nhiên không phải ai trong chúng ta cũng có những hiểu biết về nó. Không chỉ đau bụng khi hành kinh, hệ quả nghiêm trọng của Lạc nội mạc tử cung là vô sinh cũng xảy ra khá nhiều. Do đó, chúng ta nên khám phụ khoa định kỳ cũng như kịp thời điều trị để giảm thiểu những tác hại này nhé.