TIÊM PHÒNG UỐN VÁN TRONG THAI KỲ

Trong suốt thai kỳ, sức khỏe của người mẹ và thai nhi luôn là mối quan tâm hàng đầu. Một trong những biện pháp phòng ngừa quan trọng mà bác sĩ thường khuyến cáo chính là tiêm vaccine ngừa uốn ván. Uốn ván là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như co giật, suy hô hấp và thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Đối với phụ nữ mang thai, việc mắc bệnh uốn ván không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của chính họ, mà thai nhi còn có thể mắc uốn ván rốn là một trong năm tai biến sản khoa nguy hiểm. Chính vì vậy, tiêm phòng uốn ván trong suốt thai kỳ là một biện pháp vô cùng cần thiết nhằm bảo vệ an toàn cho cả mẹ và con. Hãy cùng tìm hiểu về uốn ván và lịch tiêm ngừa uốn ván nhé. 

 

• Uốn ván là gì? Tại sao ở Việt Nam uốn ván vẫn còn là vấn đề nghiêm trọng?

• Vi khuẩn gây ra bệnh uốn ván được gọi là Clostridium Tetani. Đây là loại vi khuẩn có thể sống trong đất, bụi và phân động vật. Khi vi khuẩn này xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở, chúng sẽ tiết ra một loại độc tố xâm nhập gây ra các triệu chứng đặc trưng của bệnh uốn ván như co giật cơ, khó nuốt và khó thở. 

Hình: Vi khuẩn Clostridium tetani

• Bệnh uốn ván ở Việt Nam vẫn còn nghiêm trọng vì một số nguyên nhân sau:

• Tỷ lệ tiêm chủng vaccine uốn ván chưa cao:

  – Mặc dù được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia, nhưng tỷ lệ tiêm phòng uốn ván ở Việt Nam vẫn chưa đạt mục tiêu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 90% dân số.

   – Nhiều vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa vẫn còn tình trạng tiêm chủng chưa đầy đủ.

• Nhận thức của người dân chưa đầy đủ:

   – Một số người dân chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc tiêm phòng uốn ván, đặc biệt với phụ nữ mang thai.

   – Một số gia đình còn e ngại, lo lắng về tác dụng phụ của vaccine, dẫn đến việc không tiêm đủ liều hoặc không tiêm chủng.

• Điều kiện vệ sinh và chăm sóc y tế chưa đồng đều:

   – Đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, việc tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế.

  – Nhiều ca bệnh uốn ván xảy ra do các vết thương không được sát trùng và chăm sóc đúng cách.

Do đó, cần tiếp tục nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường tiêm chủng và cải thiện điều kiện y tế để giảm thiểu bệnh uốn ván ở Việt Nam.

• Triệu chứng của bệnh uốn ván là gì?

Bao gồm:

• Cứng cơ:

   – Bắt đầu với cơ hàm, sau đó lan ra toàn cơ thể.

   – Gây khó nuốt, khó mở miệng (hàm bị cứng).

• Co giật cơ:

   – Co thắt cơ một cách đột ngột, không kiểm soát được.

   – Co giật có thể lây lan từ cơ này sang cơ khác.

• Khó thở:

   – Do cơ hô hấp bị co thắt gây khó khăn trong thở.

   – Có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

• Sốt cao:

   – Thường kèm theo các triệu chứng khác như nhịp tim nhanh, huyết áp tăng.

• Căng cơ lưng:

   – Cơ lưng bị co thắt gây cong lưng ra sau (mô tả như “cung cung” – opisthotonos).

Các triệu chứng thường xuất hiện từ 3-21 ngày sau khi nhiễm vi khuẩn uốn ván. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh uốn ván có thể dẫn đến tử vong trong vòng 1-2 tuần. 

• Uốn ván sơ sinh: 

• Uốn ván rốn (hay còn gọi là uốn ván sơ sinh) là một dạng uốn ván đặc biệt nghiêm trọng ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh. Theo Bộ y tế Việt Nam, đây vẫn là 1 trong 5 tai biến sản khoa nguy hiểm. Nếu không được điều trị kịp thời, uốn ván rốn có tỷ lệ tử vong lên đến 80-100%. Trẻ thường tử vong trong vòng 3-10 ngày sau khi bị nhiễm bệnh. Nếu may mắn qua khỏi, trẻ vẫn có nguy cơ bị di chứng thần kinh vĩnh viễn. Các di chứng có thể gồm liệt cơ, co cứng, teo cơ hoặc rối loạn vận động. 

• Nguyên nhân chính gây uốn ván rốn là do trẻ tiếp xúc với các vết thương hoặc dụng cụ không vô khuẩn khi cắt, chăm sóc dây rốn. Vì vậy, tiêm phòng uốn ván cho phụ nữ mang thai và vệ sinh sạch sẽ khi chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh là rất quan trọng. 

• Vaccine uốn ván: 

• Thành phần chính của vaccine uốn ván là các vi khuẩn Clostridium Tetani đã được làm yếu hoặc bất hoạt. Khi tiêm vào cơ thể, vaccine sẽ kích thích hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể đặc hiệu nhằm phòng ngừa bệnh uốn ván. Có nhiều loại vaccine uốn ván khác nhau, bao gồm vaccine uốn ván đơn VAT, vaccine kết hợp DTP chứa thêm vi khuẩn bạch hầu và ho gà, cũng như vaccine uốn ván hấp phụ TT dành cho người lớn. Tất cả các loại vaccine này đều an toàn và hiệu quả, với tỷ lệ phòng bệnh lên đến 90-95%.Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Vaccine, vaccine uốn ván có tỷ lệ hiệu quả phòng bệnh lên tới 90-95%1. Đây là con số vô cùng ấn tượng, khẳng định tính an toàn và hiệu quả của loại vaccine này.

 

• Đối với phụ nữ mang thai, việc tiêm phòng uốn ván là vô cùng cần thiết. Ngoài việc bảo vệ sức khỏe của chính người mẹ, các liều vaccine còn giúp truyền miễn dịch cho thai nhi thông qua nhau thai2. Điều này vô cùng quan trọng, nhất là trong giai đoạn đầu đời khi trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ. Một nghiên cứu trên tạp chí The Pediatric Infectious Disease Journal cho thấy, nhờ được truyền kháng thể từ mẹ, trẻ sơ sinh có nguy cơ mắc uốn ván giảm tới 95%2.

• Mặc dù vaccine uốn ván rất an toàn, nhưng vẫn có một số phản ứng phụ nhẹ như sưng, đau tại vùng tiêm. Các phản ứng nặng là rất hiếm gặp. Theo một báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ, chỉ có khoảng 0,3-3 trường hợp phản ứng trầm trọng xảy ra trên 1 triệu liều vaccine tiêm4. Các triệu chứng như sưng, đau vùng tiêm bạn có thể theo dõi tại nhà, triệu chứng sẽ giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, nếu cảm thấy mẩn, ngứa, kèm khó thở, chóng mặt nên khám cấp cứu tại cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp. 

Tóm lại, vaccine uốn ván là một trong những loại vaccine quan trọng nhất, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai. Với tính an toàn và hiệu quả đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học, việc tiêm chủng uốn ván trong suốt thai kỳ là cực kỳ cần thiết để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và con.

• Lịch tiêm ngừa uốn ván: 

Tại Việt Nam, lịch tiêm chủng vaccine uốn ván cho phụ nữ mang thai được khuyến cáo như sau (vaccine VAT):

• Lần tiêm thứ 1:

   – Thời điểm: Tiêm ngay khi phát hiện mang thai hoặc trước khi có thai nếu có thể.

   – Mục đích: Tạo lập sự bảo vệ ban đầu cho cả mẹ và thai nhi.

• Lần tiêm thứ 2: 

   – Thời điểm: Cách lần tiêm thứ 1 từ 4-8 tuần.

   – Mục đích: Tăng cường khả năng miễn dịch, đảm bảo sự bảo vệ tối ưu.

• Lần tiêm thứ 3:

   – Thời điểm: Tiêm lại trong vòng 6-12 tháng sau lần tiêm thứ 2 hoặc thai kỳ sau.

   – Mục đích: Duy trì khả năng miễn dịch trong suốt thai kỳ và sau sinh.

Lưu ý:

– Nếu phụ nữ đã được tiêm đủ 3 liều vaccine uốn ván trước khi có thai, không cần tiêm lại trong thai kỳ mà chỉ cần tiêm nhắc lại cách 10 năm một lần.

– Trường hợp phụ nữ chưa từng tiêm phòng uốn ván hoặc chưa đủ 3 liều, cần hoàn thành đủ lịch tiêm trong thai kỳ.

 

TÓM LẠI

Việc tiêm phòng vaccine uốn ván trong thai kỳ là một biện pháp vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và con. Các nghiên cứu đã chứng minh rõ ràng vaccine uốn ván có tính an toàn và hiệu quả cao, không chỉ giúp phòng ngừa bệnh uốn ván ở người mẹ mà còn có thể truyền miễn dịch cho thai nhi thông qua nhau thai. Đây là một lợi ích to lớn, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời khi trẻ sơ sinh chưa được tiêm chủng đầy đủ. Với lịch tiêm 3 liều được khuyến cáo tại Việt Nam, phụ nữ mang thai có thể yên tâm về sức khỏe của bản thân và thai nhi. Vì vậy, việc tuân thủ lịch tiêm chủng vaccine uốn ván là hết sức quan trọng, góp phần bảo vệ tính mạng và sự phát triển khỏe mạnh của các em bé trong tương lai.