BS. Thân Trọng Thạch – BS. Lê Thái Thanh Khuê
Nuôi cấy và chuyển phôi ngày 5 được thực hiện như thế nào?
Thông thường phôi được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm khoảng 2 – 3 ngày để đạt đến giai đoạn phôi phân chia với 6 đến khoảng 12 tế bào trước khi được chuyển vào tử cung. Tuy nhiên việc chuyển phôi ngày 2-3 lại mang đến nhiều rủi ro. Số lượng phôi ngày 2 và 3 trung bình mà một bệnh nhân thu được sau chu kỳ điều trị IVF là rất lớn. Rất khó để biết được chính xác phôi nào trong số những phôi này có khả năng làm tổ và tạo em bé. Do đó, để duy trì được tỷ lệ có thai cao người ta phải tiến hành chuyển nhiều phôi cùng một lúc. Nhưng hậu quả của việc này là tỷ lệ đa thai cao dẫn đến ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ của mẹ và bé. Thai kỳ đa thai mang nhiều yếu tố nguy cơ bao gồm: sẩy thai, sinh non, tiền sản giật,..
Hình 1 Giai đoạn phôi ngày 2,3 cung cấp ít thông tin về chất lượng phôi (Nguồn)
Vì vậy người ta cố gắng làm thế nào để chọn được chính xác phôi có tiềm năng làm tổ và tạo một em bé khoẻ mạnh qua đó giảm số lượng phôi chuyển mà vẫn duy trì được tỷ lệ thành công cao. Việc nuôi phôi kéo dài đến ngày 5 hoặc ngày 6 để chọn lọc những phôi có khả năng phát triển đến hơn 100 tế bào, lúc này phôi đã đến giai đoạn phôi nang và chia thành hai loại tế bào riêng biệt là khối tế bào bên trong (inner cell mass) và tế bào lá nuôi phôi (trophectoderm), lúc này phôi ở trạng thái thuận lợi cho quá trình làm tổ của phôi.
Lợi ích của nuôi cấy và chuyển phôi ngày 5 như thế nào?
Lợi ích đáng chú ý nhất của việc nuôi cấy và chuyển phôi ngày 5 là khả năng chọn phôi có chất lượng tốt nhất để chuyển phôi hoặc trữ phôi bởi vì có một số phôi phát triển ở giai đoạn phôi ngày 2 hoặc ngày 3 có hình dạng tốt nhưng vẫn có thể không phát triển được đến giai đoạn phôi nang. Từ đó giảm tỷ lệ đa thai và các biến chứng sau thụ tinh trong ống nghiệm nhờ số phôi được chuyển ít hơn (1 phôi ngày 5 trong mỗi lần chuyển phôi). Việc nuôi cấy phôi kéo dài giúp chuyên viên phôi học đánh giá thêm được tiến trình phát triển của phôi ở giai đoạn sau. Các phôi không có tiềm năng phát triển sẽ được loại bỏ nhằm hạn chế số phôi có thể sử dụng ở giai đoạn sớm nhưng không đem lại hiệu quả. Trong tổng quan hệ thống của Demián Glujovsky và cộng sự (2022) ghi nhận tỷ lệ thai lâm sàng ở nhóm chuyển phôi giai đoạn phôi nang so với phôi giai đoạn phân chia (ngày 2,3).
Hình 2 Lợi ích của nuôi cấy và chuyển phôi này 5 (Nguồn)
Hạn chế khi thực hiện nuôi cấy phôi ngày 5 như thế nào?
Trung bình khoảng 50% số lượng phôi loại I và loại II ở giai đoạn phôi phân chia ngày 3 có thể không phát triển được đến giai đoạn phôi nang. Ngoài ra, có khoảng 1% trường hợp không có phôi nào đạt được đến giai đoạn phôi nang. Khả năng phôi ngừng tiến triển đến giai đoạn phôi ngày 5 là hiện tượng bình thường của chọn lọc tự nhiên nhằm loại bỏ những phôi kém chất lượng. Điều này thường xuyên xảy ra trong chu kỳ sinh sản tự nhiên và cả trong điều trị hỗ trợ sinh sản. Bên cạnh đó, việc kéo dài nuôi cấy phôi sẽ làm tăng chi phí nuôi cấy phôi.
Trường hợp nào có thể nuôi cấy và chuyển phôi giai đoạn ngày 5?
Trên thực tế, mọi trường hợp đều có thể thực hiện nuôi cấy phôi đến ngày 5 nhằm xác định tốt hơn tiềm năng phát triển của phôi, từ đó lựa chọn phôi tốt nhất để chuyển, tăng tỉ lệ thành công và giảm tỉ lệ đa thai. Tuy nhiên, nếu số phôi ngày 3 không nhiều, chỉ đủ để chuyển phôi 1-2 chu kỳ thì nên cân nhắc việc nuôi phôi ngày 5, do chi phí tăng nhưng không tăng cơ hội để lựa chọn phôi chuyển.
Những trường hợp được khuyến khích nên thực hiện nuôi phôi ngày 5
- Những bệnh nhân có số lượng phôi khả dụng ở ngày 3 nhiều, thường từ 5 phôi (loại I + loại II) trở lên. Việc nuôi phôi ngày 5 không những giúp lựa chọn phôi tốt nhất để chuyển, mà còn giúp giảm chi phí trữ nhiều phôi và chuyển phôi nhiều lần.
- Thất bại ở những lần chuyển phôi trước với chuyển phôi giai đoạn phân chia vào ngày 2 hoặc ngày 3.
- Chỉ muốn chuyển 1 phôi để giảm nguy cơ đa thai.
- Nuôi cấy sàng lọc phôi chất lượng kém (khi số lượng phôi loại III = 50% số lượng phôi) thay vì hủy nhiều phôi ở giai đoạn phân chia do phôi không đạt tiêu chuẩn sử dụng tại giai đoạn này.
- Cần làm xét nghiệm di truyền phôi tiền làm tổ.
Những trường hợp nào nên chuyển phôi ngày 6?
Như đã được đề cập đến ở trên, phôi nang thường xuất hiện vào ngày 5 sau thụ tinh. Tuy vậy có một số phôi tiến triển chậm hơn nên đạt tới giai đoạn phôi nang sau sáu ngày nuôi cấy. Vì vậy, việc lựa chọn và chuyển các phôi nang vào ngày 6 cũng khá phổ biến. Tuy nhiên, một số bệnh nhân băn khoăn liệu có nên giữ lại và sử dụng phôi ngày 6 hay không và kết quả chuyển phôi loại này như thế nào? Câu hỏi này cũng chính là những câu hỏi mà các nhà khoa học đặt ra khi tiến hành thực hiện nuôi cấy và chuyển phôi nang.
Đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện để đánh giá về vấn đề chuyển phôi nang ngày 6. Năm 2017, Poulsen cùng cộng sự báo cáo một nghiên cho thấy kết quả chuyển phôi ngày 5 tốt hơn so với ngày 6. Ngược lại, nhóm nghiên cứu của Kaye công bố kết quả hồi cứu của 468 chu kỳ trên 392 bệnh nhân cho thấy tỉ lệ thai lâm sàng và sinh sống của ngày 5 và ngày 6 không có sự khác biệt. Trong một tổng quan hệ thống của Mathilde Bourdon và cộng sự (2019) ghi nhận rằng, tỷ lệ thai lâm sàng và trẻ sinh sống cao hơn ở nhóm chuyển phôi ngày 5 khi so với nhóm chuyển phôi ngày 6. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đứa ra kết luận rằng nên chuyển phôi ngày 5 hơn khi so với phôi ngày 6, cả phôi trữ đông và phôi tươi.
Tóm lại,
Phôi ngày 5 hay phôi nang là giai đoạn cuối trong tiến trình phát triển của phôi trước khi phôi làm tổ vào nội mạc tử cung. Nuôi cấy và chuyển phôi ngày 5 là kỹ thuật phát triển trong điều trị thụ tinh trong ống nghiệm nhằm tăng cơ hội có thai sớm nhất và giảm nguy cơ đa thai cho bệnh nhân. Khi so sánh với phôi ngày 6, thì chuyển phôi ngày 5 cho kết quả tốt hơn về tỉ lệ mang thai và tỉ lệ trẻ sinh sống. Hiện tại xu hướng trong thực hành lâm sàng là chuyển đơn phôi ngày 5 để tối ưu được hiệu quả điều trị. Chúc các cặp đôi sớm gặp được con yêu của mình nhé!