BS. Thân Trọng Thạch – BS. Lê Thái Thanh Khuê
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) là gì?
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (Intra-uterine insemination – IUI) là một kỹ thuật thụ tinh nhân tạo trong đó tinh trùng được bơm trực tiếp vào buồng tử cung nhằm giảm một số tác hại lên tinh trùng như pH acid của âm đạo và các yếu tố bất lợi cho tinh trùng khác. Kỹ thuật này còn có lợi điểm lớn là mang số lượng tinh trùng có độ di động và hình dạng tốt, khả năng thụ tinh cao, được cô đặc trong một thể tích nhỏ, đến được gần noãn hơn xung quanh thời điểm phóng noãn. Hiện nay, IUI là một kỹ thuật phổ biến, và được chấp nhận ở hầu hết các trung tâm hỗ trợ sinh sản trên thế giới.
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) được chỉ định cho những trường hợp nào?
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung được chỉ định cho nhiều trường hợp (Nguồn: iStock)
+ Vô sinh chưa rõ nguyên nhân: IUI thường được thực hiện như một phương pháp điều trị đầu tiên cho vô sinh chưa rõ nguyên nhân.
+ Vô sinh do nguyên nhân người nam:
- Có rối loạn xuất tinh: Lỗ tiểu đóng thấp, xuất tinh ngược dòng, rối loạn cương.
- Mật độ tinh trùng thấp, di động yếu, hoặc bất thường về kích thước và hình dạng (hình thái) của tinh trùng. IUI có thể khắc phục một số vấn đề này vì việc chuẩn bị tinh trùng cho thủ thuật giúp tách tinh trùng bình thường, có khả năng di động cao khỏi những tinh trùng có chất lượng thấp hơn.
+ Vô sinh do nguyên nhân người nữ:
- Lạc nội mạc tử cung mức độ nhẹ và trung bình: Đối với vô sinh liên quan đến lạc nội mạc tử cung, sử dụng thuốc để có được noãn chất lượng tốt cùng với thực hiện IUI thường là phương pháp điều trị đầu tiên.
- Rụng trứng không đều: IUI cũng có thể được thực hiện cho những phụ nữ bị vô sinh do các vấn đề về rụng trứng, bao gồm cả việc không rụng trứng hoặc giảm số lượng trứng.
- Vô sinh do bất thường cổ tử cung: Sẹo tại cổ tử cung cũng có thể ngăn cản tinh trùng gặp trứng. Ví dụ, sẹo do sinh thiết hoặc các thủ thuật khác gây ra, có thể khiến cổ tử cung bị chít hẹp. Thủ thuật IUI sử dụng dụng cụ vượt qua vị trí chít hẹp, đưa tinh trùng trực tiếp vào buồng tử cung và làm tăng số lượng tinh trùng có sẵn để gặp trứng.
- Dị ứng tinh dịch: đây là trường hợp hiếm gặp, cơ thể người phụ nữ dị ứng với protein trong tinh dịch có thể gây vô sinh. Tinh dịch của người chồng gây mẩn đỏ, nóng rát và sưng tấy khi tiếp xúc âm đạo hoặc với da của người vợ. Nếu độ nhạy cảm của người vợ nghiêm trọng, IUI có thể là biện pháp hiệu quả, vì nhiều protein trong tinh dịch được loại bỏ trước khi tinh trùng được đưa vào.
Quá trình bơm tinh trùng vào buồng tử cung thực hiện như thế nào?
Hình 1 Quy trình thực hiện IUI
Trước khi thực hiện IUI
Khi cặp vợ chồng được bác sĩ tư vấn thực hiện phương pháp IUI, thì vợ chồng bạn sẽ phải thực hiện một số xét nghiệm cơ bản để kiểm tra một số vấn đề về sức khỏe sinh sản, hormone, kiểm tra tình trạng viêm nhiễm tại bộ phận sinh sản. Chữa trị xong một số vấn đề viêm nhiễm trước khi thực hiện thủ thuật. Vào ngày thứ 2- 3 của chu kỳ kinh tiếp theo, là sau khi kết thúc kỳ kinh trước. Người vợ sẽ được siêu âm để kiểm tra tình trạng niêm mạc tử cung, kích thước noãn của hai buồng trứng.
Tình trạng sức khỏe sinh sản bình thường, người phụ nữ sẽ được bác sĩ cho sử dụng thuốc để kích thích buồng trứng nhẹ. Kích thích buồng trứng nhẹ là một trong các yếu tố quan trọng để điều trị hiếm muộn bằng IUI thành công. Hiện tại có nhiều phác đồ kích thích buồng trứng nhẹ, tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy phác đồ sử dụng letrozole (letrozole stairs-steps) và phác đồ kết hợp Clomiphere Citrate + letrozole cho kết quả cho hiệu quả cao.
Tinh trùng cần để IUI nên là tinh trùng mới, nghĩa là thời gian giữa 2 lần xuất tinh khoảng 1-2 ngày. Tinh trùng càng mới càng giảm tác động của môi trường lên vật chất di truyền của tinh trùng. Thông thường, các cặp vợ chồng thường được khuyên nên giao hợp vào ngày tiêm thuốc gây trưởng thành noãn (2 ngày trước làm thủ thuật), nhằm đảm bảo có sẵn một lượng tinh trùng trong âm đạo và tinh trùng trong ngày thực hiện thủ thuật là tinh trùng mới.
Tinh trùng thực hiện IUI được xử lý, lọc rửa và cô đặc trong một thể tích môi trường nuôi cấy nhỏ để bơm vào buồng tử cung. Bơm tinh trùng sử dụng tinh trùng trữ lạnh cho kết quả thấp hơn 30-50% so với tinh trùng tươi, tỷ lệ thai lâm sàng đạt khoảng 10%. Vì vậy không khuyến khích sử dụng tinh trùng trữ lạnh để bơm tinh trùng.
Quá trình thực hiện IUI
Tùy theo chỉ định của bác sĩ, có thể bơm tinh trùng một hoặc hai lần trong cùng một chu kỳ:
- IUI một lần: tinh trùng sẽ được bơm sau khi bệnh nhân tiêm hCG 34-40 tiếng.
- IUI hai lần: lần thứ nhất bơm 24 tiếng sau tiêm hCG, lần thứ hai khoảng 48 tiếng sau tiêm hCG.
Theo nghiên cứu, không có sự khác nhau về tỷ lệ trẻ sinh sống giữa IUI một lần và IUI hai lần. Tuy nhiên, trên thực tế thường lựa chọn IUI một lần vì tính hiệu quả, chi phí và thuận tiện hơn cho người bệnh.
- Khi thực hiện IUI, bác sĩ sẽ đặt mỏ vịt, lau sạch cổ tử cung, sau đó yêu cầu người bệnh đọc to thông tin vợ chồng để đối chiếu với thông tin trên lọ đựng tinh trùng.
- Sau đó tinh trùng được hút từ lọ đựng mẫu vào catheter, thông thường thể tích tinh trùng sau lọc rửa khoảng 0,3 ml
- Sau khi rút xong, catheter được đưa nhẹ nhàng qua lỗ trong cổ tử cung. Sau đó tinh trùng được bơm nhẹ nhàng vào buồng tử cung và catheter được rút nhẹ nhàng ra khỏi cổ tử cung.
- Trong một số trường hợp khó, khi tử cung gập trước hoặc gập sau nhiều, hay người bệnh căng thẳng làm cổ tử cung siết lại, gây cản trở trong việc đưa catheter qua cổ tử cung thì người bệnh cần thư giãn và bác sĩ thực hiện một cách nhẹ nhàng.
Hình 2 Quá trình thực hiện IUI
Sau khi thực hiện IUI
Sau khi thực hiện thủ thuật, người bệnh có thể vận động ngay mà không cần nằm tại chỗ7. Bạn có thể ra ít dịch hồng hoặc dịch nâu sau khi thực hiện IUI, đặc biệt trong những trường hợp đặt catheter khó. Khuyến khích vợ chồng nên quan hệ thêm một lần vào buổi tối sau ngày bơm tinh tùng để tăng số lượng tinh trùng. Tùy vào chỉ định của bác sĩ, bạn có thể sử dụng thuốc để hỗ trợ hoàng thể sau khi IUI. Xét nghiệm thử thai sẽ được thực hiện 2 tuần sau khi bơm tinh trùng.
Tóm lại,
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung là một phương pháp điều trị hiếm muộn đơn giản, an toàn và dễ thực hiện trong trường hợp người phụ nữ bình thường hoặc rối loạn phóng noãn nhẹ và hiếm muộn do yếu tố nam trung bình – nhẹ. Theo quan điểm hiện đại, việc thực hiện IUI chỉ thực hiện trong 1-2 chu kỳ đầu tiên. Nếu sau 1-2 chu kỳ IUI thất bại, bệnh nhân nên chuyển sang phương pháp thụ tinh ống nghiệm để xác suất thành công cao hơn. Các các cặp đôi sớm có được thiên thần nhỏ của mình!