BS. Thân Trọng Thạch – BS. Lê Thái Thanh Khuê
Phôi trữ đông là gì?
Phôi trữ đông (Frozen embryos) là khái niệm để nói về những phôi được trữ lạnh sau quy trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) thay vì được đưa vào cơ thể người mẹ. Chuyển phôi đông lạnh được thực hiện sau chu kỳ chuyển phôi tươi thất bại hay vì lý do nào đó không thể chuyển phôi tươi.
Thực tế, sau khi thụ tinh trong ống nghiệm đa số các trường hợp vẫn còn thừa những phôi đảm bảo chất lượng chưa sử dụng đến, nên thay vì bỏ đi thì các bác sĩ sẽ tiến hành làm đông lạnh phôi để sử dụng trong tương lai. Các phôi này đều là những phôi đảm bảo chất lượng, được đông lạnh ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình phát triển từ giai đoạn 1 (tế bào), giai đoạn 2 (8 tế bào) hay cả giai đoạn phôi bào (blastocyst).
Hình 1 Trữ đông phôi (Nguồn)
Các phôi được chọn đông lạnh sẽ được giữ trong một môi trường đặc biệt giúp thay thế toàn bộ nước trong các tế bào phôi, điều này sẽ giúp phôi không bị phá hủy bởi những tinh thể nước hình thành sau khi bị đông lạnh. Cuối cùng phôi sẽ được làm đông bằng cách thủy tinh hóa và dự trữ trong các bình nitơ lỏng cho đến lần sử dụng tiếp theo.
Trữ đông phôi trước khi chuyển đang dần trở thành xu hướng lựa chọn của nhiều bác sĩ lâm sàng vì làm tăng tỉ lệ mang thai tích lũy trong một chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm. Chuyển phôi trữ đông làm giảm nguy cơ hội chứng quá kích buồng trứng, tạo được nhiều chu kỳ chuyển phôi. Bên cạnh đó, chuyển phôi trữ đông còn là lựa chọn cho những trường hợp không thích hợp chuyển phôi tươi, có chỉ định thực hiện xét nghiệm di truyền tiền làm tổ, người có nguy cơ cao mắc hội chứng quá kích buồng trứng, phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang, phụ nữ bị tăng progesterone sớm và người có nhu cầu bảo tồn sinh sản.
Quy trình chuyển phôi trữ đông như thế nào?
Hình 2 So sánh chuyển phôi tươi và phôi trữ đông (Nguồn)
Trong chu kỳ chuyển phôi trữ đông, bệnh nhân không phải thực hiện lại quá trình kích thích buồng trứng. Việc điều trị chỉ cần chuẩn bị niêm mạc tử cung để đón nhận phôi. Có nhiều phương pháp khác nhau để chuẩn bị niêm mạc tử cung trong chu kỳ chuyển phôi trữ. Tùy từng trường hợp, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp thích hợp nhất cho bệnh nhân. Trong các phương pháp điều trị, phổ biến nhất là sử dụng nội tiết tố ngoại sinh. Một chu kỳ chuyển phôi trữ đông cơ bản được thực hiện như sau:
Bước 1: Sử dụng Estrogen
- Estrogen sẽ được sử dụng từ ngày thứ 2 hoặc ngày 3 vòng kinh.
- Có thể sử dụng dưới dạng uống, dạng đặt âm đạo, tiêm bắp hoặc dán qua da. Phổ biến nhất là dạng viên uống.
- Estrogen sẽ kích thích sự tăng sinh của niêm mạc tử cung
- Sử dụng trước khi chuyển phôi trung bình khoảng 2-3 tuần.
- Bệnh nhân sẽ được hẹn siêu âm kiểm tra sau 6-7 ngày sử dụng và siêu âm theo dõi niêm mạc mỗi 3-5 ngày tùy vào sự phát triển của niêm mạc tử cung.
Bước 2: Sử dụng Progesterone
- Progesterone sẽ được chỉ định sử dụng khi nội mạc tử cung đạt độ dày thích hợp
- Có thể sử dụng qua đường uống, tiêm hoặc đặt âm đạo. Khuyến cáo nên đặt âm đạo vì điều này sẽ có tác dụng trực tiếp đến tử cung.
- Progesterone sẽ tạo nội tiết thích hợp để mở cửa sổ làm tổ cho phôi
- Sử dụng 2-5 ngày trước khi chuyển phôi tùy giai đoạn của phôi trữ.
Bước 3: Rã đông phôi
- Vào ngày chuyển phôi, phôi sẽ được rã đông.
- Số phôi rã đông sẽ được cân nhắc để đảm bảo mang lại tỷ lệ thành công cao nhất và nguy cơ đa thai thấp nhất.
Bước 4: Chuyển phôi
- Trước chuyển phôi, bệnh nhân vẫn ăn uống bình thường.
- Chuyển phôi là thủ thuật nhẹ nhàng, bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo trong suốt quá trình chuyển phôi.
- Bệnh nhân có thể đi lại ngay sau chuyển phôi.
Bước 5: Sau chuyển phôi
- Bệnh nhân sẽ được nhân viên y tế hướng dẫn sử dụng thuốc sau chuyển phôi
- Bệnh nhân nên đi lại, sinh hoạt như bình thường, không nên nằm bất động vì làm tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch.
Bước 6: Thử thai
- Bệnh nhân sẽ thử thai khi được 12-14 ngày sau chuyển phôi.
- Thử thai là xét nghiệm nồng độ beta-hCG để xác định kết quả có thai hay không.
Ưu điểm của chuyển phôi trữ đông là gì?
Hiện nay, kỹ thuật trữ đông phôi ngày càng được phát triển và cải tiến với sự ra đời của kỹ thuật thủy tinh hóa. Việc sử dụng các chất bảo vệ đông lạnh trong quá trình thủy tinh hóa, tính an toàn và hiệu quả của việc chuyển phôi sau rã đông ngày càng được quan tâm nhiều hơn, đặc biệt là các biến chứng trong thai kỳ và kết quả chu sinh. Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng tỷ lệ trẻ từ phôi trữ đông sinh ra nặng cân hơn so với tuổi thai cao hơn đáng kể so với những trẻ chuyển phôi tươi hoặc thụ thai tự nhiên.
Về tính an toàn cho sức khỏe mẹ trong thai kỳ, chuyển phôi được trữ đông trong vòng 12 tháng hoặc lâu hơn không có bất kỳ ảnh hưởng nào đến nguy cơ đái tháo đường thai kỳ, rối loạn tăng huyết áp thai kỳ hoặc các biến chứng liên quan đến thai kỳ khác. Đối với những phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang, chuyển phôi trữ đông cho tỉ lệ trẻ sinh sống cao hơn, tỉ lệ mắc hội chứng quá kích buồng trứng thấp hơn.
Hình 3 Trữ đông phôi giúp người phụ nữ hồi phục sức khỏe, hạn chế lo lắng, hạn chế tình trạng đa thai
Chuyển phôi trữ đông giúp giảm tình trạng đa thai, một số phụ nữ có tỷ lệ thụ thai bằng IVF khá thấp nên được chuyển nhiều phôi một lần. Điều này sẽ dẫn tới đa thai, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người mẹ và thai nhi. Do đó, việc sử dụng phôi đông lạnh sẽ không cần chuyển quả nhiều phôi một lúc giúp hạn chế tình trạng này. Các phôi đông lạnh sẽ được cấy vào tử cung lần lượt nếu chu kỳ chuyển phôi trước không thành công. Bên cạnh đó, chuyển phôi trữ đông giúp người phụ nữ hồi phục sức khỏe, hạn chế lo lắng sợ hãi để ổn định tâm lý rồi mới tiến hành thụ thai.
Tóm lại
Trước đây, nhiều người lo ngại rằng tỉ lệ thành công của chuyển phôi đông lạnh sẽ thấp hơn phôi tươi, do phôi được trữ lạnh sau đó rã đông có thể bị chết hoặc giảm chất lượng. Tuy nhiên, cho đến nay bằng kỹ thuật thủy tinh hóa và đảm bảo đầy đủ các trang thiết bị thì không có bằng chứng nào về việc chất lượng phôi sẽ bị ảnh hưởng sau thời gian đông lạnh. Chuyển phôi trữ đông giúp giảm nguy cơ mắc hội chứng quá kích buồng trứng, và còn là lựa chọn cho những trường hợp không thích hợp chuyển phôi tươi, có chỉ định thực hiện xét nghiệm di truyền tiền làm tổ, người có nguy cơ cao mắc hội chứng quá kích buồng trứng, phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang,..