BS. Thân Trọng Thạch – BS. Lê Thái Thanh Khuê
Tắc ống dẫn trứng là gì?
Ống dẫn trứng là một phần của cơ quan sinh sản ở nữ giới. Đây là một bộ phận để kết nối buồng trứng và tử cung. Mỗi tháng, tại thời điểm rụng trứng, xảy ra vào khoảng giữa chu kỳ kinh nguyệt, ống dẫn trứng mang một trứng được giải phóng từ buồng trứng, thụ tinh với tinh trùng tạo hợp tử đi vào lòng tử cung.
Quá trình thụ thai cũng xảy ra ngay bên trong ống dẫn trứng. Nếu một trứng sau khi được giải phóng từ buồng trứng, đi vào ống dẫn trứng và được thụ tinh bởi tinh trùng sẽ hình thành hợp tử. Hợp tử sẽ phân chia nhanh, tiếp tục di chuyển hết ống dẫn trứng vào đến lòng tử cung để làm tổ. Nếu vì bất kỳ một lý do nào đó khiến ống dẫn trứng bị tắc, tinh trùng và trứng không gặp được nhau để thụ tinh, khả năng mang thai sẽ gặp khó khăn.
Bất thường ống dẫn trứng chiếm 11- 67% nguyên nhân gây vô sinh ở nữ. Đây là tình trạng vòi trứng bị chít hẹp, ngăn cản trứng và tinh trùng gặp nhau để thụ thai; hoặc hợp tử đã thụ tinh không thể di chuyển vào buồng tử cung để “làm tổ”. Chính vì vậy có thể dẫn đến phôi làm tổ ngay tại vòi trứng gây ra tình trạng thai ngoài tử cung rất nguy hiểm.
Hình 1 Tắc ống dẫn trứng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây hiếm muộn ở nữ (Nguồn)
Tắc ống dẫn trứng có biểu hiện như thế nào?
Vòi trứng bị tắc thường không gây ra biểu hiện đặc biệt, vì thế rất nhiều người không hề hay biết hoặc dễ bị nhầm lẫn với các bệnh viêm nhiễm phụ khoa khác. Điều này được phát hiện khi họ khó có thai và được kiểm tra bằng phương pháp chụp X-quang tử cung vòi trứng hoặc HyFoSy.
Trong một số trường hợp, tắc ống dẫn trứng có thể gây ra một số cơn đau ở vùng bụng, tương tự với cơn đau xảy ra trong kỳ kinh nguyệt, tuy nhiên mức độ nặng nhẹ sẽ tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý của từng người.
Bên cạnh đó, người bị tắc ống dẫn trứng có thể gặp các vấn đề như chu kỳ kinh nguyệt thất thường, thời gian hành kinh kéo dài và nhiều hơn, kèm theo đó là hiện tượng đi tiểu nhiều lần, đi tiểu gấp khiến các chị em cảm thấy mệt mỏi và bất tiện trong sinh hoạt hằng ngày.
Nguyên nhân gây tắc ống dẫn trứng là gì?
Theo một số thống kê, phụ nữ ở độ tuổi sinh sản nhưng không thể mang thai do tắc ống dẫn trứng chiếm tỷ lệ khá cao, dao động từ 11 – 67% . Theo nghiên cứu, ống dẫn trứng bị tắc thường do những yếu tố sau đây:
- Viêm vùng chậu (PID): Theo thống kê, cứ 8 phụ nữ có tiền sử bị PID sẽ có 1 người gặp khó khăn trong việc thụ thai. Tình trạng này hình thành mô sẹo ở cả trong và ngoài ống dẫn trứng, hoặc gây ứ dịch buồng trứng (Hydrosalpinx) tạo thành các vật cản, cản trở quá trình vận chuyển trứng đã thụ tinh đến tử cung.
- Lạc nội mạc tử cung: Tế bào nội mạc tử cung phát triển ở bên ngoài tử cung của phụ nữ. Các tế bào này gây tổn thương vòi trứng và ống dẫn trứng, dẫn đến cản trở nhu động ống dẫn trứng và làm rối loạn sự phóng noãn.
- Bệnh lây truyền qua đường tình dục: Chlamydia và lậu là hai bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến có thể gây vô sinh cho nữ giới. Cả hai vi khuẩn trên đều có thể gây nhiễm ở niệu đạo, viêm cổ tử cung, nếu không được điều trị sẽ dẫn đến tổn thương và hình thành sẹo ở vòi trứng.
- Ngoài ra, tình trạng tắc ống dẫn trứng còn có thể do bẩm sinh hoặc di chứng sau phẫu thuật ổ bụng, đặc biệt là các phẫu thuật trên ống dẫn trứng hay sự phát triển của các u xơ tử cung… Để hạn chế tối đa các nguyên nhân gây tắc ống dẫn trứng, bạn nên có đời sống tình dục an toàn, áp dụng biện pháp dự phòng hàng đầu tránh các viêm nhiễm phụ khoa gây viêm tắc ống dẫn trứng.
Hình 2 Những nguyên nhân gây tắc ống dẫn trứng (Nguồn)
Làm thế nào để chẩn đoán tắc ống dẫn trứng?
Hiện nay, để xác định bệnh nhân có gặp phải vấn đề về tắc ống dẫn trứng hay không, bác sĩ sẽ thực hiện một trong hai chẩn đoán sau:
- Chụp X-quang tử cung – vòi trứng (HSG): Đây là một xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh kiểm tra tình trạng trong lòng tử cung và ống dẫn trứng. Để thực hiện kỹ thuật này, một mỏ vịt được sử dụng để mở âm đạo, sau đó một ống thông được đưa vào để bơm chất lỏng (có chứa thuốc cản quang) qua cổ tử cung vào tử cung. Thuốc nhuộm trong chất lỏng giúp nhìn rõ hơn bên trong ống dẫn trứng trên X-quang. Dòng chất lỏng chảy ra từ đầu của một hoặc cả hai ống dẫn trứng thì có thể xác định xem một hoặc cả hai ống có thông hay không. Nếu không bị tắc ống dẫn trứng, dòng chất lỏng sẽ tràn từ từ ra hết khỏi đầu ống và được cơ thể hấp thụ. Nếu chất lỏng không xâm nhập hoặc chảy hoàn toàn qua một hoặc cả hai vòi trứng, cho thấy vòi trứng đã bị ảnh hưởng hay còn gọi là tắc ống dẫn trứng.
- HYFOSY là kỹ thuật siêu âm buồng tử cung ống dẫn trứng sử dụng chất tương phản dạng bọt (Hysterosalpingo –Foam Sonography). Độ chính xác tương đương cả nội soi ổ bụng và HSG. Đặc biệt, trong quá trình thực hiện HYFOSY không ghi nhận các tác dụng phụ xảy ra cho người bệnh hiếm muộn. Việc áp dụng kỹ thuật HYFOSY giúp các bác sỹ thuận lợi đánh giá độ thông suốt của ống dẫn trứng, khảo sát tốt giải phẫu vùng chậu bao gồm cả tử cung và buồng trứng
- Nội soi: Trong thủ thuật ngoại trú xâm lấn tối thiểu này, một dụng cụ phẫu thuật gọi là nội soi chẩn đoán. Bác sĩ phẫu thuật có thể nhìn qua nội soi để xem liệu một hoặc cả hai ống có thông không. Nội soi cũng có thể được sử dụng để tìm kiếm, phát hiện các bất thường khác có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Tắc ống dẫn trứng có nguy hiểm không?
Tắc ống dẫn trứng nếu không được điều trị hiệu quả, tình trạng này sẽ để lại những biến chứng như:
- Vô sinh: Đây được xem là hậu quả nặng nề nhất nếu tắc ống dẫn trứng không được điều trị hiệu quả. Tình trạng này dẫn đến việc tắc ống dẫn trứng hoàn toàn ở 2 vòi trứng khiến trứng và tinh trùng không thể gặp nhau để thụ thai.
- Thai ngoài tử cung: Khi tình trạng ống dẫn trứng bị chít hẹp khiến cho trứng sau khi được thụ tinh với tinh trùng không thể trở về tử cung làm tổ mà lại làm tổ ngay ở thành ống dẫn trứng dẫn đến tình trạng mang thai ngoài tử cung. Khi thai nhi phát triển lớn sẽ gây xuất huyết và vỡ ống dẫn trứng, nếu không được phát hiện kịp thời có thể ảnh hưởng đến tính mạng của người mẹ.
- Đau bụng dưới: Vòi trứng bị tắc do viêm có thể gây nhiễm trùng vùng chậu mạn tính, có thể dẫn đến tình trạng đau vùng chậu mạn tính.
Tắc ống dẫn trứng có điều trị được không?
Hiện nay, tỷ lệ tắc nghẽn vòi trứng ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản đang ngày càng tăng. Điều này là nguyên nhân làm chậm đường con cái và cản trở người phụ nữ chạm tay vào hạnh phúc được làm mẹ. Tuy nhiên, đó không phải là dấu chấm hết cho hành trình làm mẹ của người phụ nữ.
Nội khoa: Đối với các trường hợp ống dẫn trứng bị tắc nhẹ do viêm, bác sĩ có thể điều trị bằng thuốc kháng sinh giúp giảm tình trạng viêm.
Ngoại khoa:
- Phẫu thuật tái thông ống dẫn trứng: bác sĩ tiến hành đưa dụng cụng nội soi qua âm đạo và vào buồng tử cung, sau đó dùng dụng cụ để tiến hành tái thông đoạn ống dẫn trứng bị tắc.
- Phẫu thuật cắt và nối ống dẫn trứng: Phẫu thuật viên sẽ tiến hành cắt bỏ đoạn ống dẫn trứng bị tắc không thể thông, rồi nối lại với nhau, nếu thành công trứng sẽ di chuyển và thụ tinh như bình thường.
- Phẫu thuật cắt ống dẫn trứng: Đây là phương pháp chỉ sử dụng khi các biện pháp thông tắc không mang lại hiệu quả, vòi trứng bị tắc nặng. Đối với trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định làm phương pháp thụ tinh ống nghiệm và người mẹ vẫn có thể mang thai và sinh con bình thường. Trong các trường hợp vòi trứng ứ dịch nặng, việc cắt bỏ vòi trứng cũng sẽ giúp tỷ lệ IVF thành công tăng.
Tóm lại,
Tắc ống dẫn trứng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây nên tình trạng vô sinh, hiếm muộn ở phụ nữ. Việc phát hiện sớm các bệnh lây truyền qua đường tình dục sẽ có phác đồ điều trị hiệu quả, giúp ngăn ngừa sự hình thành của các mô sẹo. Tuy nhiên các bệnh này thường có diễn tiến âm thầm ít khi có triệu chứng đặc hiệu vì vậy nếu phụ nữ không có thói quen khám phụ khoa thường xuyên sẽ khó phát hiện dẫn đến tình trạng nhiễm trùng càng lâu, nguy cơ các mô sẹo hình thành tạo ra các ống viêm tắc càng cao.