BS. Thân Trọng Thạch – BS. Lê Thái Thanh Khuê
Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) là gì?
Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (Intra-Cytoplasmic Sperm Injection – ICSI) là phương pháp tiêm trực tiếp tinh trùng vào noãn để tạo phôi. Hiện nay ICSI là phương pháp hỗ trợ sinh sản phổ biến nhất trên toàn thế giới với tỷ lệ thành công cao và được áp dụng trong nhiều chỉ định khác nhau trong điều trị vô sinh.
Năm 1992, kỹ thuật tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) được giới thiệu và tạo nên cuộc cách mạng về điều trị vô sinh ở nam. Trong kỹ này, một tinh trùng được tiêm trực tiếp vào bào tương noãn để hỗ trợ sự thụ tinh. Tỉ lệ có thai lâm sàng của kỹ thuật ICSI cao hơn so với IVF cổ điển, mặc dù chất lượng và số lượng tinh trùng kém. Nếu như trong điều kiện sinh lý tự nhiên, người nam cần sản xuất hàng triệu tinh trùng để có thể thụ tinh được một noãn trong vòi trứng, thì với kỹ thuật ICSI, sự thụ tinh có thể diễn ra giữa duy nhất một tinh trùng và một noãn. Hiện nay, tại một số trung tâm lớn, ICSI còn được áp dụng thay thế hoàn toàn kỹ thuật IVF cổ điển ngay cả đối với trường hợp không liên quan đến vô sinh nam.
Hình 1 Kỹ thuật bơm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI)
ICSI nên thực hiện trong những trường hợp nào?
Trước đây, ICSI được chỉ định trên những trường hợp vô sinh do người nam, tuy nhiên hiện tại ICSI có thể được thực hiện trong những trường hợp vô sinh do người nữ. Cụ thể, những trường hợp có thể chỉ định ICSI bao gồm:
Nguyên nhân tử người nam:
- Bất thường lượng tinh dịch
- Bất thường cấu trúc tinh trùng
- Chỉ định liên quan đến bệnh lý di truyền: Hội chứng Klinefelter, vi mất đoạn nhiễm sắc thể Y
- Người nam có bệnh lý truyền nhiễm: HIV, viêm gan C
- Rối loạn xuất tinh
- Tồn tại kháng thể kháng tinh trùng
- Vô tinh trùng do nguyên nhân tắc nghẽn.
- Người chồng không có tinh trùng trong tinh dịch mà cần phải thu thập bằng phẫu thuật từ lấy tinh trùng từ tinh hoàn hoặc mào tinh hoàn. Ví dụ, người chồng đã thắt ống dẫn tinh hoặc có tình trạng tắc nghẽn ngăn tinh trùng xuất tinh do bệnh, chấn thương hoặc bệnh di truyền hoặc do người chồng có số lượng tinh trùng quá ít.
- Người chồng đã thực hiện lưu trữ tinh trùng trước khi thực hiện điều trị bệnh mà phương pháp điều trị bệnh gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng tinh trùng, ví dụ điều trị ung thư. Tuy nhiên, chất lượng tinh trùng lưu trữ lại không cao, đặc biệt là nếu tinh trùng được lưu trữ do khả năng sinh sản của người chồng đang bị đe dọa.
Nguyên nhân từ người nữ
- Bất thường hình thái noãn, bất thường màng zona,..
- Noãn trữ đông
- Noãn có độ trưởng thành thấp
- Trong những trường hợp thực hiện kỹ thuật trưởng thành noãn trong ống nghiệm (IVM)
- Tình trạng thụ tinh đa tinh trùng lặp lại nhiều lần
BS. Thân Trọng Thạch tư vấn về quy trình tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI)
Quy trình thực hiện ICSI bao gồm những bước nào?
Để thực hiện phương pháp ICSI thường bao gồm các bước sau:
- Kích thích buồng trứng
Tùy vào tình trạng thăm khám trước đó, bác sĩ sẽ có phác đồ kích thích buồng trứng cá thể hóa từng bệnh nhân. Tùy vào tình trạng đáp ứng với thuốc kích thích buồng trứng, bệnh nhân sẽ có thời gian dùng thuốc khác nhau, thông thường từ khoảng 9-12 ngày. Bước này giúp gia tăng số lượng noãn thu được khi chọc hút. Trong giai đoạn người phụ nữ sử dụng thuốc kích thích buồng trứng sẽ được theo dõi sự phát triển của các nang noãn bằng việc thực hiện các xét nghiệm nội tiết tố trong máu và siêu âm qua ngã âm đạo.
- Chọc hút noãn
Đây là thủ thuật lấy noãn khỏi buồng trứng của người phụ nữ. Khi làm thủ thuật, người phụ nữ sẽ được gây tê trước khi chọc hút, sau đó bác sĩ sẽ sử dụng siêu âm đầu dò để quan sát buồng trứng và dùng một kim nhỏ để hút phần dịch nang chứa noãn ra ngoài. Noãn sau thu thập được loại bỏ các lớp tế bào cumulus bao quanh bằng lực cơ học kết hợp với enzyme Hyaluronidase. Chỉ những noãn trưởng thành (MII) mới được thực hiện ICSI. Noãn MII được đánh giá dựa trên sự xuất hiện của thể cực thứ nhất.
- Chuẩn bị tinh trùng
Thông thường trong ngày người phụ nữ thực hiện chọc hút noãn, chồng sẽ tiến hành lấy mẫu tinh dịch tươi tại bệnh viện, hoặc với trường hợp chồng cần làm thủ thuật tìm tinh trùng cũng có thể được tiến hành cùng ngày chọc hút của người vợ để có tạo phôi. Trong trường hợp chồng không có mặt tại thời điểm lấy noãn, người có tiền sử khó xuất tinh hoặc sử dụng tinh trùng hiến tặng, thì mẫu tinh sẽ được trữ lạnh trước đó. Mẫu tinh dịch để ly giải hoặc rã đông trong khoảng thời gian 30 phút, sau đó được lọc rửa bằng phương pháp thang nồng độ không liên tục, swim-up hoặc kết hợp cả 2 phương pháp trên. Mục đích cuối cùng nhằm thu nhận được tinh trùng trưởng thành có khả năng di dộng tốt và ít mang phân mảnh DNA.
Hình 2 Quy trình thực hiện ICSI
- ICSI – Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn
ICSI được thực hiện vào thời điểm từ 39-41 giờ sau khi tiêm mũi trưởng thành noãn. Noãn được giữ cố định bằng kim giữ noãn sao cho thể cực nằm ở vị trí 6-7 giờ hay 11-12 giờ, chuyên viên phôi học sẽ lựa chọn vị trí tiêm phù hợp, thường là vị trí 3 giờ để tiêm tinh trùng vào bào tương noãn. Tinh trùng được đưa ra đầu kim tiêm, kim tiêm được đưa xuyên qua ZP và màng bào tương để vào bào tương noãn. Cho kim tiêm đi vào khoảng nửa đường kính noãn, đẩy tinh trùng vào bào tương noãn và rút kim tiêm ra ngoài. Noãn sau ICSI sẽ được cấy đến khoảng 16-18 tiếng sau sẽ được kiểm tra thụ tinh
- Chuyển phôi
Tùy tình trạng của người phụ nữ, bác sĩ sẽ tư vấn chuyển phôi tươi hoặc phôi trữ. Trước khi chuyển phôi, bác sĩ sẽ thăm khám và tư vấn về kết quả nuôi phôi cũng như tư vấn về quy trình chuyển phôi. Hiện nay, khuyến khích nên chuyển 1 phôi để giảm tỷ lệ đa thai, hạn chế những biến chứng của đa thai. Thủ thuật chuyển phôi được thực hiện qua ngã âm đạo dưới hướng dẫn của siêu âm ngã bụng. Bác sĩ sẽ dùng một mỏ vịt đặt vào âm đạo và vệ sinh cổ tử cung. Sau đó, phôi được đưa vào một vào một catheter nhỏ, bác sĩ đưa đầu catheter vào cổ tử cung và buồng tử cung để đặt phôi. Hầu hết người bệnh sẽ không có cảm giác đau khi phôi được chuyển vào buồng tử cung, sau thủ thuật người bệnh có thể ra về ngay.
- Hỗ trợ hoàng thể sau chuyển phôi
Sau khi chuyển phôi, bác sĩ sẽ sử dụng thuốc progesterone để làm tăng tỷ lệ phôi làm tổ sau khi được đưa vào buồng tử cung. Nếu có thai, bệnh nhân sẽ tái khám và có thể tiếp tục sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Tóm lại
Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) được xem là thành tựu lớn của y học, tối ưu hóa trong việc điều trị vô sinh, hiếm muộn khi chỉ cần 1 noãn và 1 tinh trùng để thụ tinh tạo thành phôi. Nếu như trước đây, ICSI được chỉ định trên những trường hợp vô sinh do người nam, tuy nhiên hiện tại ICSI có thể được thực hiện trong những trường hợp vô sinh không do người nam. Để thực hiện kỹ thuật này một cách hiệu quả, bên cạnh việc lựa chọn noãn và tinh trùng, cần kiểm soát thêm nhiều yếu tố như xây dựng trung tâm IVF chuẩn với trang thiết bị hiện đại, sử dụng phác đồ kích thích buồng trứng thích hợp, kiểm soát được những yếu tố gây tác động xấu đến kết cục điều trị. Chúc các cặp đôi sớm gặp được các thiên thần nhỏ của mình!