U xơ cơ tử cung (Leiomyoma) là các khối u đơn dòng, phát triển từ các sợi cơ tử cung. U là một tân sinh lành tính, gồm các nguyên bào sợi cơ sắp xếp vô trật tự. Đây là khối u sinh dục thường gặp nhất ở phụ nữ, với đỉnh xuất độ ở độ tuổi 50. Ước tính 70 – 80% phụ nữ ở độ tuổi 50 có mang trong mình ít nhất một nhân xơ tử cung.
Hình 1: U xơ cơ tử cung – Tân sinh lành tính thường gặp ở phụ nữ (Nguồn)
- Khi nào cần điều trị u xơ cơ tử cung?
U xơ cơ tử cung có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau và được chia làm 3 nhóm chính: Dưới niêm mạc, trong cơ, và dưới thanh mạc. Tùy vào vị trí, số lượng, kích thước mà biểu hiện lâm sàng đa dạng từ không có triệu chứng, bệnh nhân phát hiện tình cờ khi khám định kỳ hay một vấn đề sức khỏe khác, cho đến xuất hiện một hay cùng lúc nhiều vấn đề như: xuất huyết tử cung bất thường, đau, các triệu chứng do u chèn ép các cơ quan lân cận trong vùng chậu, các vấn đề về sản khoa và hiếm muộn. Từ đó cho thấy, không phải trường hợp mắc u xơ cơ tử cung nào cũng cần được điều trị. Việc điều trị được xem xét khi u xơ cơ tử cung gây nên những triệu chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hay khả năng sinh sản của phụ nữ.
- Các phương pháp điều trị u xơ cơ tử cung
Hướng điều trị cụ thể U xơ cơ tử cung được cá thể hóa dựa trên mức độ nặng của triệu chứng, kích thước và vị trí u, tuổi, kế hoạch sinh sản và tiền căn sản khoa, tác dụng phụ của từng phương pháp.
Hình 2: Các yếu tố liên quan đến khối u ảnh hưởng đến quyết định điều trị (Nguồn)
- Theo dõi: Đối với u xơ cơ tử cung không triệu chứng hay triệu chứng nhẹ thì không cần điều trị, chỉ cần theo dõi định kỳ.
- Điều trị Nội khoa
Bản chất của điều trị nội khoa là điều trị triệu chứng, do đó lựa chọn điều trị dựa trên vấn đề chủ của bệnh nhân. Điều trị Nội khoa nhằm: thu nhỏ kích thước khối u, giảm lượng máu mất, giảm đau. Các liệu pháp nội khoa đã được chứng minh hiệu quả và tính an toàn bao gồm:
- Thuốc viên tránh thai dạng nội tiết kết hợp (COCs)
- Các loại progestin:
- Progestin đường uống
- Dụng cụ tử cung chứa Levonorgestrel (LNG-IUS)
- GnRH đồng vận (GnRH-agonist)
- GnRH đối vận (GnRH-antagonist)
Trong đó mỗi nhóm thuốc có chỉ định, chống chỉ định, tác dụng phụ, và hiệu quả điều trị khác nhau. Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để có lựa chọn phù hợp nhất với tình trạng của bản thân.
- Điều trị Ngoại khoa
Với nhiều loại thuốc giúp điều trị nội khoa hiệu quả như đã đề cập ở trên, cùng với việc u xơ cơ tử cung đa phần sẽ thoái lui khi phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh, nên xu hướng hiện nay là hạn chế chỉ định phẫu thuật. Điều trị ngoại khoa được cân nhắc khi: thất bại với điều trị nội khoa; có biến chứng chèn ép; hiếm muộn, sẩy thai liên tiếp; u xơ cơ tử cung kết hợp với các bệnh lý khác…Có nhiều phương pháp can thiệp ngoại khoa khác nhau:
- Soi buồng tử cung phẫu thuật: Là phẫu thuật được lựa chọn cho các nhân xơ tử cung dưới niêm mạc FIGO S0 hay FIGO S1
- Bóc nhân xơ tử cung: Bóc nhân xơ có thể được thực hiện thông qua phẫu thuật mở bụng hay nội soi. Phẫu thuật này thường được chỉ định trên bệnh nhân vẫn còn nguyện vọng sinh con, muốn giữ lại tử cung
- Cắt tử cung: Tương tự bóc nhân xơ, cắt tử cung có thể thực hiện thông qua mổ mở hay nội soi. Đây là điều trị triệt để, được xem là cách duy nhất để giải quyết vĩnh viễn vấn đề u xơ cơ tử cung. Thường được chỉ định trong trường hợp phụ nữ lớn tuổi và đủ con; có kèm theo các bệnh lý như lạc nội mạc trong cơ tử cung, bệnh lý cổ tử cung; đa nhân xơ tử cung…
- Thuyên tắc chọn lọc động mạch tử cung: Đây là một phương pháp can thiệp với xâm lấn tối thiểu, nhằm tạo ra tình trạng thiếu máu nuôi đến khối u xơ cơ tử cung, dẫn đến hoại tử khối u. Được chỉ định cho phụ nữ muốn bảo tồn tử cung và không còn dự định sinh con
- Tiêu hủy u xơ cơ tử cung bằng nhiệt hay sóng cao tần (Hifu-MRI)
Tương tự như điều trị nội khoa, việc lựa chọn phương pháp can thiệp ngoại khoa cũng được cân nhắc dựa trên nhiều yếu tố: số lượng, vị trí, kích thước của u, tiền căn sản khoa, mong muốn và nguyện vọng của bệnh nhân, các ưu và nhược điểm của từng phương pháp, chi phí điều trị…Cần tham vấn ý kiến của bác sĩ để có kế hoạch phù hợp nhất với tình trạng của bản thân.
Hình 3: Các phương pháp can thiệp ngoại khoa chính hiện nay (Nguồn)
- Kết hợp nhiều phương pháp: Trong một số trường hợp u xơ cơ tử cung kích thước lớn, liệu pháp nội khoa được chỉ định trước nhằm làm giảm kích thước khối u, sau đó sẽ tiến hành phẫu thuật.
- U xơ cơ tử cung và hiếm muộn
Vị trí tương đối của u xơ trong tử cung có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và kết cục sản khoa của thai kỳ. U xơ cơ tử cung có thể làm biến đổi cấu trúc giải phẫu, gây biến dạng lòng tử cung, do đó có thể ảnh hưởng đến quá trình làm tổ và mang thai. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng là không giống nhau giữa các phân nhóm u xơ cơ tử cung. Sự hiện diện của u xơ cơ dưới thanh mạc gần như không tác động tiêu cực đến khả năng thụ thai. Tuy nhiên, u xơ cơ dưới niêm mạc lại có liên quan đến giảm khả năng thụ thai, tăng nguy cơ sảy thai, cũng như các biến chứng khi mang thai, vì loại u xơ này có khả năng gây biến dạng lòng tử cung nhiều nhất. Về u xơ cơ tử cung trong cơ, ảnh hưởng có thể không rõ ràng. Các u xơ cơ tử cung trong cơ gây biến dạng lòng tử cung sẽ làm giảm khả năng thụ thai cũng như tăng nguy cơ sảy thai, nhưng khi nội mạc tử cung không bị ảnh hưởng thì ảnh hưởng của nhóm này đến khả năng sinh sản là rất thấp.
U xơ cơ tử cung có thể ảnh hưởng bất lợi trên kết cục sản khoa của thai kỳ. Có sự gia tăng của tần suất sinh non, ngôi bất thường và tăng tần suất mổ lấy thai trong chuyển dạ. Một số kết cục khác cũng được đề cập như nhau bong non, thai với giới hạn tăng trưởng trong tử cung…
So sánh các hướng dẫn điều trị, không có sự đồng thuận về chỉ định can thiệp phẫu thuật ở phụ nữ mắc u xơ tử cung và hiếm muộn không rõ nguyên nhân. Theo RANZCOG (Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists), những phụ nữ trải qua điều trị hỗ trợ sinh sản có u xơ cơ tử cung dưới niêm mạc và các cặp vợ chồng thất bại điều trị nhiều lần trong đó người nữ có mắc u xơ cơ trong cơ nên được chỉ định phẫu thuật cắt bỏ u xơ. Theo ACOG (American College of Obstetricians and Gynecologists), u xơ cơ tử cung làm biến dạng lòng tử cung nên được cắt bỏ trước khi điều trị hiếm muộn, và ở những phụ nữ có nhiều chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm không thành công với phôi chất lượng tốt kèm theo có sự hiện diện của u xơ tử cung thì nên có chỉ định phẫu thuật.
Tóm lại,
U xơ cơ tử cung là một tình trạng thường gặp ở phụ nữ và đa phần là không có triệu chứng. Đây là tân sinh lành tính, nên việc điều trị chỉ được đặt ra khi u xơ cơ tử cung gây ra các triệu chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và/hoặc sức khỏe sinh sản của phụ nữ. Các phương pháp điều trị hiện nay bao gồm theo dõi, nội khoa, ngoại khoa hay nội ngoại khoa kết hợp. Chiến lược điều trị cụ thể được cá thể hóa dựa trên nhiều yếu tố. Đừng quá lo lắng về tình trạng này, hãy tham khảo ý kiến của các bác sĩ sản phụ khoa để có kế hoạch điều trị phù hợp nhất với bản thân!