Xuất tinh sớm là một trong những rối loạn hoạt động tình dục thường gặp ở nam giới với tỉ lệ khoảng 20 – 30% gặp vấn đề này.1,2 Với sự phát triển của lối sống hiện đại, độ tuổi xuất hiện xuất tinh sớm đang có dấu hiệu trẻ hoá ở chính đối tượng trong độ tuổi sinh sản. Phân tích mối liên quan giữa xuất tinh sớm và hiếm muộn ở những khía cạnh khác nhau có thể lý giải được nguyên nhân và định hướng điều trị cho cặp vợ chồng.
- Định nghĩa xuất tinh sớm:
Để hiểu như thế nào là xuất tinh sớm, cần hình dung được về đáp ứng tình dục ở nam giới bình thường. Quá trình này có thể chia thành 4 giai đoạn theo thứ tự (1) kích thích, (2) bình nguyên, (3) cực khoái và (4) sau xuất tinh. Bình thường khi có kích thích về tình dục nói chung, dương vật đáp ứng bằng việc cương cứng và hoàn tất giai đoạn 1. Sang giai đoạn 2, quá trình giao hợp diễn ra và đây là giai đoạn kéo dài nhất của chu kỳ. Sau khi kích thích đạt đến ngưỡng cực khoái quá trình xuất tinh xảy ra và nhanh chóng dương vật trở về trạng thái xìu như trước khi có kích thích. Ở nam giới có xuất tinh sớm, thông thường giai đoạn bình nguyên bị rút ngắn đáng kể khiến thời gian giao hợp ngắn lại.
Hình: Sơ đồ đáp ứng tình dục ở nam giới bình thường (bên trái) và ở người xuất tinh sớm (bên phái)
Theo định nghĩa của hội Tình dục học thế giới (ISSM: International Society for Sexual Medicine), gọi là xuất tinh sớm khi nam giới mất khả năng kiểm soát và kéo dài thời gian giao hợp đến xuất tinh dưới 1 phút và điều này ảnh hưởng đến trải nghiệm, cảm xúc của cá nhân hoặc cặp đôi. Xuất tinh sớm có thể chia ra thành thể nguyên phát khi nó xuất hiện xuyên suốt từ lần quan hệ đầu tiên hoặc thứ phát nếu người bệnh ghi nhận thời gian trung bình dương vật giao hợp trong âm đạo giảm khoảng 3 phút so với trước đây.
Hình: Xuất tinh sớm khi có thời gian giao hợp trong âm đạo dưới 1 phút.
- Mối liên quan giữa xuất tinh sớm và khả năng có thai:
Xuất tinh là một phản xạ tuỷ sống đáp ứng với kích thích tình dục lên não bộ và được chia làm hai quá trình: chế tiết tinh dịch vào niệu đạo tuyến tiền liệt và tống xuất tinh dịch ra ngoài. Xuất tinh là một bước quan trọng đưa tinh trùng vào cơ thể người phụ nữ chuẩn bị cho quá trình thụ tinh ở ống dẫn trứng. Thành phần tinh dịch ngoài tinh trùng còn có những yếu tố giúp bảo vệ, hoạt hoá chúng khi ở trong môi trường âm đạo.12 Bên cạnh xuất tinh sớm, xuất tinh chậm, xuất tinh ngược dòng và không xuất tinh cũng là các bất thường hoạt động tình dục. Xuất tinh ngược dòng và không xuất tinh đã được y văn mô tả như là những nguyên nhân cần loại trừ khi tiếp cận cặp đôi hiếm muộn bởi nó khiến tinh trùng không đi đến cơ quan sinh dục nữ và thụ tinh.3,4
Với xuất tinh sớm, mối liên quan này không thật sự rõ ràng nhưng cũng là một yếu tố phải xem xét khi đánh giá cặp đôi hiếm muộn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng tỉ lệ xuất tinh sớm cao hơn đáng kể ở những cặp đôi hiếm muộn so với cộng đồng dân số chung dù các chứng cứ còn chưa thể hiện ở quy mô lớn.4 Một hình thái nặng của xuất tinh sớm là xuất tinh ngay khi thực hiện dạo đầu hoặc ngay khi dương vật chạm vào âm đạo lại vô tình chính là một dạng tránh thai (xuất tinh ngoài) khiến tinh trùng không đến được nơi nó cần đến và thực hiện chức năng. Đây là những thông tin cần hỏi kỹ để phát hiện ở các cặp đôi hiếm muộn.4,5
Ngoài ra, nếu tình trạng xuất tinh sớm ảnh hưởng đến tâm lý khiến cặp đôi e ngại thực hiện giao hợp làm giảm tần suất quan hệ, đưa đến những căng thẳng làm xuất hiện các rối loạn chu kỳ buồng trứng, suy giảm các chỉ số trong tinh dịch đồ hay gia tăng phân mảnh DNA tinh trùng do kiêng giao hợp cũng là yếu tố đưa đến tình trạng chậm có con.5,6
- Điều trị hiếm muộn ở bệnh nhân có xuất tinh sớm
Giống như tiếp cận chẩn đoán hiếm muộn, việc hỏi bệnh sử, tiền căn, thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cơ bản về tinh dịch đồ và nội tiết sinh dục là không thể lược bỏ khi đánh giá mọi bệnh nhân hiếm muộn. Với bệnh nhân hiếm muộn kèm xuất tinh sớm, việc hỏi kỹ về hoạt động tình dục và xuất tinh có thể cung cấp được nhiều thông tin. Nếu bệnh nhân có thể giao hợp và xuất tinh trong âm đạo một cách bình thường, hiếm muộn có thể do một bất thường khác cần được phát hiện và điều trị đặc hiệu.5
Nếu xuất tinh sớm trầm trọng tới mức xảy ra khi chưa thực hiện giao hợp hoặc khiến cặp đôi căng thẳng đến mức ngại giao hợp, hoặc bệnh nhân mong muốn cải thiện hoạt động tình dục thì việc điều trị được đặt ra.5 Lựa chọn bắt đầu từ liệu pháp hành vi, tư vấn tâm lý, loại bỏ thói quen có hại như thủ dâm, lạm dụng phim khiêu dâm.1
Thực hiện một số bài tập như “start–stop”, “squeeze” có thể hiệu quả giúp kéo dài thời gian đến khi xuất tinh nhưng thường không duy trì được. Các thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI: selective serotonin reuptake inhibitors) như Dapoxetine cho thấy có hiệu quả trong điều trị xuất tinh sớm.1 Một số thuốc kháng bao gồm các thuốc gây tê tại chỗ (Lidocain), tramadol cũng được sử dụng để điều trị xuất tinh sớm.7 Phẫu thuật đặt thể hang nhân tạo có thể cân nhắc trên đối tượng bệnh nhân kháng trị với các thuốc hiện có. Các lựa chọn về hỗ trợ sinh sản cũng có thể cân nhắc để đạt mục tiêu có thai dựa trên mong muốn của cặp đôi, tình trạng người vợ sau khi trải qua quá trình tư vấn một cách đầy đủ.4
KÊT LUẬN
Xuất tinh sớm là mốt rối loạn hoạt động tình dục thường gặp nhất ở nam giới. Mặc dù khó tìm ra mối liên hệ rõ ràng giữa xuất tinh sớm và hiếm muộn, vẫn có những tình huống nhất định mà ở đó xuất tinh sớm ảnh hưởng lên khả năng có thai. Khai thác bệnh sử của cặp đôi hiếm muộn một cách kỹ lưỡng giúp tìm ra ảnh hưởng của xuất tinh sớm. Song song với điều trị triệu chứng, nâng cao chất lượng tình dục việc cân nhắc điều trị hỗ trợ sinh sản có thể phù hợp ở những tình huống nhất định.